متهمین دایره بیستم

"متهمین دایره بیستم" حاصل پنج سال زندگی و معاشرت فیلمساز با یک تبه کار جوان و همراهی با او در برخی از اعمال مجرمانه و مسائل و مشکلات پس از آن است. با این مقدمه طبعا صفت هایی چون جسورانه و صریح و بی پرده هم به شکل کلیشه ای در ذهن مخاطب شکل می گیرد. "متهمین دایره بیستم" قطعا واجد این صفت ها هست. هرچند مرز میان مستند محض و بازسازی صحنه ها در فیلم تا حد زیادی مخدوش شده و به درستی مشخص نیست کدام بخش های فیلم بازسازی شده اند. در فیلم با جوانی از طبقات فرودست جامعه و گروه دوستانش همراه می شویم و با آنها به دل چند سرقت لوازم خودرو می رویم. دوربین فیلمساز در همه دقایق همراهی با این جوانان روشن است و در اغلب اوقات چون ناظری خاموش ، نمایشگر احوالات جوانانی است که به ته خط رسیده و از هیچ جرمی ابا ندارند.
اما گاه دوربین قرارداد خود با تماشاگر ( قرار گرفتن در جایگاه ناظر خاموش) را به دست فراموشی سپرده و در روند اتفاقات دخل و تصرف می کند. به این ترتیب عدم یکدستی لحن در لحظه هایی از فیلم به چشم می خورد. این همراهی ادامه دارد تا زمانی که جوان اول فیلم دستگیر شده و به زندان می افتد. صدای چند تماس تلفنی میان جوان و فیلمساز تنها دستمایه فیلم در غیاب شخصیت اصلی است. در حالی که با ساختاری که فیلم در پیش گرفته و به دنیای شخصی آدم ها نزدیک شده ، انتظار می رفت فیلم در غیاب شخصیت اصلی توجه بیشتری به اطرافیان او و عوارض ناشی از به زندان افتادنش داشته باشد. "متهمین دایره بیستم" به لحاظ ایده مستندی جسور و به لحاظ پرداخت اندکی دچار پراکندگی است. بی تردید ساخت چنین مستندی با جلب اعتماد چند جوان خلافکار و همراه شدن با آنها حتی در زمان اقدام به سرقت کار بسیار دشواری بوده است. همین نکته و پویایی ضرباهنگ رخداد وقایع است که به فیلم جذابیت می بخشد و نقاط ضعف را تا حد زیادی پوشش می دهد.
وقتی در گفتار متن اعلام می شود که ارتباط فیلمساز با سوژه پس از دومین بار به زندان افتادنش قطع شده به نظر می رسد که فیلم به پایان رسیده است. اما ناگهان برگ برنده فیلم رو می شود و به بهانه ازدواج جوان سارق دوباره وارد مسیر زندگی اش می شویم. مسیری که تا حد زیادی نسبت به روزهای پیش از زندان تغییر کرده و مخاطب را با ناباوری با سیر تحول شخصیتی جوان مواجه می سازد. از اینجا فیلم لحن و شیوه دیگری را در پیش می گیرد. این نکته که جوان کله خرابی که از ابتدای فیلم دیده ایم ، پس از آزادی از زندان با چنین تحولی در منش و رفتار و سبک زندگی روبرو شده به اندازه کافی جذاب هست که دیگر از خود نپرسیم او هزینه برگزاری مراسم عروسی در تالار و اساسا زندگی مشترک را چگونه به دست آورده است. "متهمین دایره بیستم" به لحاظ جذابیت های ژورنالیستی می تواند یکی از بحث انگیز ترین مستندهای سال های اخیر سینمای ایران به شمار رود.