سفری به اتوپیا ، فروپاشی یک رویا

ارغوان اشتری
مستند سیاسی  قطاری به مسکو ساخته مستندسازان ایتالیایی به نام های فدریکو فرون و میشل مانزولینی مدت هفتاد دقیقه ما را به یک دوران اجتماعی سیاسی پس از جنگ جهانی دوم می برد  و از فرو ریختن یک رویا می گوید. در سال های پایانی 1950 در دورانی که کمونیست یک آلترناتیوو ایده آلی برای جوانان ایتالیایی بود ، رهبری حزب کمونیست ایتالیا را پالمیرو تولیاتی برعهده داشت. تولیاتی اعتقاد داشت که «راه ویژه هر ملت به سوسیالیسم» است و برخلاف اندیشه‌ای که آن زمان وجود داشت معتقد بود که راهی که مردم ایتالیا بسوی سوسیالیسم دارند طی می کنند با مسیری  که مردم روسیه یا دیگر کشورهای کمونیست طی کرده اند ، متفاوت خواهد بود. جوانان ایتالیایی آن دوران که گرایش به حزب کمونیست داشتند ، به شدت ایده آلیست بودند.
 در مستند قطاری به مسکو یک آرایشگر ایتالیایی جوان ، کمونیست که فیلمساز آماتوری هم هست به نام سائورا  به همراه رفقای هم مسلک اش تصمیم می­گیرند در سال 1957 در جشنواره جهانی جوانان سوسیالیست و دانشجویان مسکو شرکت کنند و پشت پرده های آهنین را از نزدیک ببیند و با معجزات حزب کمونیست آشنا شوند.
سائورا و سه تن از دوستانش که به آزادی و برادری و برابری اعتقاد داشتند ، با دوربین فیلمبرداری سوپر هشت و کلی فیلم خام که هزینه گزافی بابتش پرداخته بودند با قطار رهسپار مسکو می شوند ، به شهری که آمال آنهاست و از نظرشان مساوات و صلح در آنجا موج می زند. اما آنچه از نزدیک و در میان مردم می بینند ، فقر است . این متفاوت از تبلیغاتی است که از اتحاد جماهیر شوروی به دنیای بیرون تبلیغ می شود.  سائورا و دوستانش حتی از نزدیک استالین را ملاقات می کنند که  بر عکس تصورات شان او مردی ریز نقش و کوتاه قامت است. سائورا  و رفقایش فیلم های جالبی از فستیوال و مردم مسکو می گیرند ، از زندگی روزمره و رقص های خیابانی گرفته تا تماشاگرانی که در استادیوم حضور دارند. حتی یکی از دوستان سائورا از ژنرالی که از برگزارکنندگان فستیوال است می پرسد که هزینه برپایی چنین فستیوالی چقدر است؟ و ژنرال به او پاسخ می دهد که کم تر از هزینه یک روز جنگ. شاید این جمله به ظاهر بی اهمیت به نظر برسد اما انعکاس نگاه مقامات اتحاد جماهیر شوروی در سال های پس از جنگ  جهانی دوم است و تمایل شان به جنگ سرد.
پس از بازگشت به ایتالیا سائورا و دوستانش مورد بازجویی قرار می گیرند و بازپرس به سائورا  جمله ای می گوید که بازتاب نگاه فیلمسازان فدریکو فرون و میشل مانزولینی است. بازپرس که از  سفر آنها به شوروی کمونیست دلخور است به سائورا می گوید که اگر آنجا خوب بود چرا همانجا نماندید؟
 هم مسلکان سائورا در ایتالیا به شدت مشتاق اند تا از دستاوردهای حزب کمونیست برای مردم روسیه اطلاعات کسب کنند. اما  حاضر نیستند حرف های  سائورا و دوستانش و واقعیت تلخ پشت دیوارآهنین را باور کنند. چون آن دوران اوج احساسات و اعتقاد به کمونیسم در ایتالیا بود. سائورا و رفقایش تصمیم می گیرند فیلم های خود را برای مردم به نمایش بگذارند. اما به گفته راوی (سائورا) هر جا که می روند و واقعیت را می­گویند هیچ کس حرف شان را باور نمی­کند. سائورا پس از این تجربه تصمیم می گیرد با دوربینش دور دنیا را بگردد. او سپس به الجزیره می رود که تازه استقلال یافته و از مردم آن کشور نیز فیلم می گیرد.
"قطاری به مسکو" از فیلم های آرشیوی سوپر هشت سال 1957 ، موسیقی های قدیمی و صدای مجریان رادیو به خوبی استفاده می کند تا نقبی به فصلی از تاریخ بزند و ما را به ایده آل های جوانان و تصورات­شان آشنا کند. روی تمامی تصاویر خاطرات سائورا را با صدای خودش می شنویم که تاثیر تصاویر آرشیوی را دو چندان می کند. مستند با ضرباهنگی تند تماشاگر را غرق در اطلاعات و تصاویر آن دوران می کند. مستند قطاری به مسکو مانند راوی اش نگاه انتقادی به فساد دارد و چندان مخالف چپگرایی نیست..
پایان مستند با مرگ رهبر حزب کمونیست ایتالیا پالمیرو تولیاتی  و مراسم تشییع او رقم می خورد. مراسمی باشکوه با حضور مردمی که اعتقاد راسخی به عقاید تولیاتی داشتند. در مراسم مرگ تولیاتی یک میلیون نفر شرکت کردندو دوربین سائورا در میان مردم سوگوار روی چهره ی پیرمردی تمرکز می کند که روی کلاهش عکس تولیاتی را چسبانده است. آیا این پایان یک دوران است؟
در سکانس پایانی ، قطار از تونلی می گذرد و به سمت نور و آینده می رود. هنر کارگردانان مستند فدریکو فرون و میشل مانزولینی در چیدمان سکانس های آرشیوی سائورا و گپ و گفتی است که با او انجام داده اند تا خاطراتش را مانند یک راوی روی تصاویر بگوید و تماشاگر ناآشنا را  با دوره ای از تاریخ سیاسی اجتماعی ایتالیا و جهان کمونیستی آشنا کند.