"لیر" خانه سنگی

مازیار فکری ارشاد
مستند "لیر" اثری قوم شناسانه درباره طایفه ای از بختیاری های استان لرستان است. مستندی که کوچ فصلی این عشایر را دستمایه اصلی قرار داده و همدلی های یک معلم عشایری که دلسوزانه دانش آموزان این ایل را همراهی می کند و می کوشد شرایط بهتری برای تحصیل آنان فراهم آورد را عاملی برای جذابیت روایت قرار داده است. کوچ عشایر در طول تاریخ سینمای مستند ایران بارها مورد توجه مستند سازان داخلی و خارجی قرار گرفته است. "لیر" هم کوشیده نسخه ای تازه از آداب و رسوم و فرهنگ و شرایط زیستی این ایل را به تصویر می کشد. شخصیت معلم و رفتار مسئولانه و دلسوزانه اش در قبال شاگردان جذابیت کافی را برای تعقیب فیلم ایجاد می کند.
روند دشوار و پیچیده کوچ عشایر به شکلی موجز و در حد بضاعت زمانی فیلم به نمایش گذارده می شود. ایده جابجا کردن مصالح یک مدرسه پیش ساخته همراه با کوچ عشایر هم نکته جالبی است که حتی می توانست بیشتر در کانون توجه فیلم قرار گیرد و بدل به موضوع اصلی "لیر" شود. اما کارگردان نتوانسته از جذابیت های بصری و موضوعی خود کوچ و ویژگی های فرهنگی و قومی ایل بگذرد و جابجا کردن مدرسه را به عنوان موضوع اصلی در نظر گیرد. استفاده از گفتار متن به زبان محلی و زیرنویس کردن آن را می توان نقطه ضعفی در فیلم " لیر" دانست. خود اهالی منطقه و عشایری که فیلم به آنها می پردازد ، قطعا از اطلاعات داده شده در گفتار متن آگاه اند ، اما درگیر شدن چشم و ذهن با زیرنویس موجب از دست رفتن برخی جذابیت های بصری فیلم برای مخاطب می شود.
"لیر" می خواهد مجموعه متنوعی از موضوع ها و ایده های مختلف را در زمانی کوتاه ( بیست و چهار دقیقه ) فشرده کرده و به تصویر بکشد. به همین دلیل عملا موفق نشده روی موضوع خاصی تمرکز کند و آن را به شکل کامل و دقیق مطرح سازد. با همه این تفاصیل ، تلاش و خواست اندیشی معلم که هدفش فراهم آوردن شرایطی مناسب برای درس خواندن کودکان عشایر است ، هم ستودنی و هم تماشایی است. به ویژه آنکه در پایان می فهمیم سال آینده به سراغ یک ایل دیگر خواهد رفت تا مدرسه ای پیش ساخته برای آنان هم فراهم کند.
در مجموع لحن مستند " لیر" در روایت ، لحنی بی فراز و نشیب و مونوتون است که تاثیرگذاری لازم را از اثر می گیرد. اما دشواری همراه شدن گروه فیلمبرداری با همه مراحل کوچ عشایری و ثبت و ضبط وقایع مختلف را می توان به عنوان سندی تصویری از وضعیت زندگی عشایر منطقه لرستان در سالیان اخیر مورد ارزیابی قرار داد. در چنین شرایطی است که ساخته شدن فیلم هایی مثل "لیر" ارزش های ویژه خود را می یابد.