یادداشتی بر مستند «كَل فاطمه» به کارگردانی مهدي زمانپور كياسري

مستند نيمه بلند "كَل فاطمه" ساخته مهدي زمانپور كياسري؛ زندگي زن روستايي ناشنوايي را محور قرار مي دهد كه يك تنه براي حمايت از فرزندانش و بسط مادرانگي از حركت باز نمي ايستد. كل فاطمه زني است كه در جاده روستايي زِروم با انجام كارهاي مختلف سعي مي كند افسار زندگي خود، دختر بيوه و دو پسر نوجوانش را به دست بگيرد. زني كه دخترش زهره را آيينه خود مي بيند و دغدغه پيدا كردن نوه اش را دارد كه شوهر سابق دختر به غريبه اي فروخته است. اين حمايت و تلاش وقتي اهميت پيدا مي كند كه با اتمسفر بومي منطقه و روابط و مناسبات محدود و تعريف شده مردمان محلي بيشتر آشنا مي شويم كه نه تنها طلاق زهره را برنتابيده اند بلكه او را طرد كرده اند. در واقع تنها پشتيباني مادر است امكان بازگشت او را به خانه امكانپذير كرده است. فيلمساز با محوريت دادن به كاراكتر محوري كه زني ناشنوا است و نريشن دلمشغولي هاي او كه با زيرنويس به مخاطب منتقل مي شود، ريسك جذابي كرده كه به واسطه سمپات بودن كاراكتر اين زن كه برخلاف محدوديت كلامي از شخصيتي محكم و پيشبرنده برخوردار است، جواب گرفته است. فصل هاي مختلف زندگي كل فاطمه با نقطه گذاري فصول مختلف سال طي روندي ساختارمند به تصوير درآمده؛ به گونه اي كه در عين پيگيري روال عادي كار و تلاش روزانه و فصلي، از نظمي دراماتيك برخوردار است كه به فيلم عمق و معناي بيشتري داده است. همراهي با دو پسر نوجوان اين زن يعني حسن و مهدي كه در رهايي طبيعت در حال رشد و تكامل هستند و دلمشغولي ها و شيطنت هاي كودكانه آنها به منزله هواي تازه اي هستند كه روح زندگي و جذابيت بكر مادرانگي اين زن را در روال گذر فصل ها بااهميت تر جلوه مي دهد. اين مادرانگي وقتي به بسط نهايي مي رسد كه كل فاطمه از اراده و تلاش براي يافتن نوه اش و آرام كردن دل زهره مي گويد و در نماي پاياني در حال شانه زدن گيسوان دخترش در سايه روشن نور چراغ نفتي بر ديوار كاهگلي خانه روستايي، تصوير اين مادرانگي نهادينه مي شود.
فيلمساز كه در آثار قبلي خود نيز سراغ سوژه و مضاميني آشنا در جغرافيا و روابط و مناسبات مردماني رفته كه با آنها قرابت دارد، اين بار نيز برگ برنده اوليه خود را از برقراري ارتباط بي واسطه با اين خانواده و به طور خاص كل فاطمه مي گيرد. اين امتياز اوليه وقتي به بار مي نشيند كه مي بينيم كليت فيلم تبديل شده به گزارشي موجز و بي كم و كاست از تلاش هاي يك مادر براي نگهداري از فرزندانش و فراتر از آن، فاصله گرفتن از الگوي متداول انفعال زنانه كه همراهي با دخترش براي مستقل شدن و پيدا كردن فرزند گمشده اش را به همراه دارد. "كل فاطمه" مستندي است كه چهار فصل طبيعت زيباي منطقه را از پنجره كوچك خانه روستايي كل فاطمه به فراخناي نگاه حمايتگر اين مادر بسط مي دهد و مخاطب را به لايه هاي دروني اين زن كه چه بسا در بيان و توضيح خود با محدوديت مواجه است، نزديك مي كند تا مخاطب روح لطيف و مادرانه اش را لمس كند.
 
سحر عصرآزاد