نقدی بر مستند " همایون" به کارگردانی پیروز کلانتری

پرتره نگاری معمولا از زوایای متعددی صورت می گیرد. تعدد چنین موضوعی را باید در خود پرتره دید. چرا که هر پرتره ای دارای ماهیتی است که امکان تکثر و نگاه های متعدد را به او می دهد. برخی از کسانی که به پرتره نگاری روی می آوردند تاکیدشان به زندگی نامه و سوانح اوست. برخی دیگر نیز نکات مهم زندگی و اتفاقاتی که برای او افتاده را بررسی می کنند. برخی دیگر بررسی چیستی و ماهیت پرتره را در نظر می گیرند. این عده بر این باورند که فرد مورد نظر به دلیل اهمیت و ویژگی های منحصر به فردی که در اخلاق، منش و کنش های خود داشته می توان از منظر شخصیت به او توجه کرد تا بتوانیم ضمن بررسی شخصیت، سایه او را در کارهایش نیز به خوبی مشاهده کرد.
کارگردان مستند همایون نیز از این منظر وارد ساخت مستند خود شده است. او ضمن بررسی شخصیت همایون صنعتی زاده فعالیتهای فرهنگی، اقتصادی، انسانی و اخلاقی او را نیز بررسی کرده است. همایون صنعتی زاده  (۱۳۰۴- ۱۳۸۸) از جمله چهره هایی است که طی دوران حیاتش بیش از آنچه که چهره ای فرهنگی و یا خیری معروف باشد او را باید اثرآفرینی مهم برشمرد. او از جمله کسانی است که در دوران حیاتش کارهای متعددی از موسسه انتشارات فرانکلین و یا کار های اقتصادی مانند کاغذ سازی پارس هفت تپه را راه اندازی کرد. حال با چنین وسعت فعالیت و اثر گذاری که او دارد قطعا باید روایت نه تنها ناب و تکین باشد، بلکه روایتی دلنشین و جذاب نیز باید باشد. کارگردان با چنین آگاهی توانسته مستندی دلنشین از سیر زندگی و فعالیت ها و منش اخلاقی همایون صنعتی زاده در اختیار مخاطب قرار دهد. او با استفاده از یک راوی که صدایی دلنشین دارد سعی کرده روایتی که خود از زندگی صنعتی زاده متوجه شده را به مخاطب انتقال دهد. صنعتی زاده به واسطه فعالیتهای متعددی که داشته اغلب سعی کرده از منظر انسانی و اخلاقی به جامعه خود نگاه کند. برای او ایران نیز از هر چیزی مهم تر بوده . حتی در دورانی که بعد از انقلاب به زندان افتاد ، او سعی کرد که ایران را از یاد نبرد. کارگردان بر این دو نکته بسیار تاکید داشت و سعی و تلاشش این بود که روایتی از فضای اخلاقی صنعتی زاده و رفتار حرفه ای او در قبال هر طرح و ایده ای که ارائه می کند ، نشان دهد.
کارگردان با حضور برخی از چهره هایی که با صنعتی زاده ارتباط مستقیم داشتند از گفته های آنها نیز بهره برده و سعی داشته  تدوینی نظام مند از سیر زندگی و منش اخلاقی صنعتی زاده داشته باشد. اگرچه باید اذعان داشت که صنعتی زاده چهره ای بدون حاشیه بود ، اما متاسفانه با دگرگونی هایی که در زمانه رخ داد او نیز درگیر برخی از مسائلی شد که زندگی او را تحت الشعاع قرار داد. کارگردان نیز به خوبی بر این نکته واقف بوده و سعی کرده اسیر چنین حاشیه ای نشود و اصل ماجرا که همانا بازگو کردن بدون تحریف و اغراق از صنعتی زاده بوده را نیز ارائه دهد. به نظر می رسد با چنین توجه ای است که مخاطب می تواند به روایت کارگردان از صنعتی زاده اطمینان پیدا کند.
از سوی دیگر کارگردان سعی کرده غیر از رفتارهای کاری صنعتی زاده نوع تفکر و اندیشه صنعتی زاده را نیز مورد توجه قرار دهد. همین نکته نیز بر قوت کار افزوده است. چرا که ما فقط با زندگی نامه ای صرف رو به رو نمی شویم بلکه با اثری رو به رو هستیم که پژوهشی در حد توان برای بررسی لایه های فکری و اندیشه های صنعتی زاده را انجام داده است. شاید تمام این نکات باعث شده که ما با پرتره ای بدون چالش و وقفه رو به رو شویم که مخاطب از دیدن این مستند نه دلزده و نه آشفته شود.

« منوچهر دین پرست »