نقدی بر مستند " مسافر فوکوشیما " به کارگردانی معصومه نورمحمدی

برآمدنِ آفتاب از بلندای کوه فوجی
به نظر می رسد که حتی وفاداری به واقعیت ها و بازنمایی  دقیق و جزیی نگرانهٔ آن ها در قالب یک فیلم مستند نیز نمی تواند مانع رویاپردازی های خلاقانه یا نگاه شاعرانهٔ یک فیلمساز مستند باشد. شاید به همین دلیل است که فیلم مستند "مسافر فوکوشیما " ساختهٔ "معصومه نورمحمدی" ، از خطر تبدیل شدن به یک فیلم بی روح و کم رمقِ مستند گزارشی - خبری کم جاذبه برکنار می ماند و به عنوان کاری جذاب و پرکشش، به دلیل همان بازیگوشی های سرخوشانه اما شیرین و جذاب سازنده و صد البته راوی فیلم ( افشین والی نژاد) که در مسافر فوکوشیما در نقش واقعی خودش ظاهر می شود، در ذهن ما تاثیری مثبت برجای می گذارد.
فیلم  با نماهایی آشنا از ساحل و دریا ، همراه باشنیدن صدای غرش توفان و تصاویری ازهجوم بی وقفهٔ موج های  خروشان به ساحل فوکوشیما آغاز می شود و خیلی زود به انبوه آدم ها یی که برای رسیدن به کارهای روزانهٔ خود با شتاب از خیابانی شلوغ در حال گذراند ، بُرش می خورد و درهمان حال صدای راوی فیلم به عنوان نوعی "گفتارمتنِ"  غیرنوشتاری با لحن محاوره یی ، بر روی تصاویر شنیده می شود: " من افشین والی نژاد هستم. خبرنگا ر و عکاس ....." کسی که از دوران نوجوانی اش ، روزهای انقلاب را درخاطر دارد و خیلی زود از روزهای سخت جنگ تحمیلی خاطرات تلخی از جنگ در ذهنش نقش می بندد واز آغاز جوانی ، کارهای خبرنگاری در خبرگزاری آسوشیتدپرس  و عکاسی در یک روزنامهٔ پر تیراژ ژاپنی را در کارنامهٔ فعالیت هایش به ثبت می رساند و در 38 سالگی وقتی به ژاپن می رود ، نزدیک به یک دهه از عمرش را به عنوان کارشناس رادیو  کار می کند و ضمن آشنایی نزدیک با قشرهای مختلفی از مردم ژاپن- از آدم های عادی گرفته تا فرهنگیان و دانشگاهیان- با شناخت دقیق روحیات یکایک آنان که در سایه نظم، پشتکار و تلاش و کوشش خستگی ناپذیری  از پس همهٔ آسیب های ناشی ازهر حادثهٔ تلخی برمی آیند، چندین مقاله  می نویسد  و در نشریات ژاپن منتشر می کند. والی نژاد اگرچه گرفتار بیماری پارکینسون می شود اما  روحیهٔ جست وجوگری ، عشق به سفر و موسیقی و شعر را در وجود خودش حفظ می کند و با دلشیفتگی به شعرهای پارسی از جمله "مولانا" ست  که از شعار : "من عاشق سفرم !" و "من  و جاده و موسیقی و شعر"سخن می گوید!
موضوع اصلی فیلم که به وقوع  زلزلهٔ 9 ریشتری در 11 مارس 2011 در شرق ژاپن وبروز فاجعهٔ سونامی بی سابقه در آن کشور که حدود 400 کیلومتر از سواحل ژاپن را ویران می کند  اشاره هایی مستقیم دارد ونیز به واقعهٔ انفجار گاز در یک نیروگاه هسته یی- درست سه روز بعد از سونامی-  و پخش تشعشعات رادیو اکتیو ، می پردازد. راوی فیلم ، به عنوان یک شاهد عینی، به کمک دوربین عکاسی و تصویربرداری خود ، با روحیهٔ جست وجوگرانه و شمّ خبرنگاری اش ، در اوج آلودگی منطقه، عکس ها و تصاویر دردانگیزی از ویرانی ها ، دکل های خُرد شده و درهم شکسته انتقال انرژی، خانه های نیمه ویران ، و انبوه اتومبیل های مچاله شده یی  که با نیروی عظیم توفان های سهمگین سونامی  بر روی هم تلنبارشده و حتی برخی از آن ها بر بالای سقف خانه ها جاخوش کرده اند، ارایه می دهد.
تماشای هجوم بی امان سیل های ویرانگرناشی از پدیدهٔ سونامی که همچون اژدهایی خشمگین ، همه چیز را به کام خود فرو می برد، تنها باحضور جُست وجوگرانه راوی عکاس و خبرنگار  فیلم مسافر فوکوشیما و با استفادهٔ درست از برخی تصاویر کم تر دیده شده  برخی منابع خبری ژاپن، برای مخاطبان این مستند، گیرایی  مضاعفی ایجاد می کند تا از یک سو با این عکاس و خبرنگار عاشق کارش، همراه شوند و از سوی دیگر شاهد به تصویر کشیده شدن ایده های کارگردان این فیلم مستند باشند. تردیدی نباید داشت که تولید چنین اثری که در جایی از آن ،سیاست نخست وزیر ژاپن را درابراز تمایل به از سرگیری استفاده از انرژی هسته یی، آشکارا به چالش می کشد ، به راستی ، بدون تعامل و همراهی کارگردان فیلم و روایتگر این مستند ، بسیار ناممکن  می شد.