نقدی برمستند "سیاه زخم" به کارگردانی سجاد ایمانی

مستند "سیاه زخم" ساخته سجاد ایمانی چهره ای تازه و متفاوت از فقر را پیش روی مخاطبش می گشاید. سوژه هول انگیز و جسورانه فیلم با ساختار مستند محض و کاستی های گریز ناپذیر فنی و تکنیکی اش در هماهنگی قرار گرفته و فیلمی نامتعارف و تاثیرگذار پدید آورده است. چند کارگر کشتارگاه شهرستانی کوچک، برای گریز از فقر و ایجاد تحولی در زندگی خود تصمیمی دیوانه وار می گیرند و با همکاری یک پزشک و شکستن دست و پا و بینی خود و صحنه سازی یک تصادف، به دنبال دریافت دیه هستند.
دوربین فیلمساز در بسیاری از لحظات خلوت شخصی این آدم ها حضور دارد. گاه در حد دوربین بی کیفیت یک تلفن همراه اما چنان به حریم این آدم ها نزدیک می شود که همه درونیات آنها و ذهن نه چندان پیچیده شان را در برابر تماشاگر عیان می سازد. دقایق آغازین فیلم و فصل معرفی شخصیت ها بیانگر این نکته است که مستندساز توانسته اعتماد این آدم ها را جلب کرده و به حریم خصوصی شان نفوذ کند. دقایقی از این حریم خصوصی که قابل نمایش در فیلم بوده، حکایت از داستانی دراماتیک و پرکشش در پس زمینه یک مستند اجتماعی با محوریت فقر اقتصادی و فرهنگی دارد.
در ادامه فیلم زمانی را در کشتارگاه محل کار این آدم ها می گذراند. محیط شغلی خشنی که فیلم و فیلمساز، بدشان نمی آید آن را عاملی از عوامل این نقشه خودویرانگرانه و اساسا نگاه آدم های فیلم به موضوعی که خلق کرده اند بداند. کارگردان روی بحث فقر فرهنگی و به موازات آن فقر اقتصادی دست می گذارد و در حد بضاعت می کوشد علل و عوامل این حادثه را نیز نقد و تحلیل کند. اما در این زمینه ناکام می ماند. خود موضوع آن قدر جذاب و دلخراش هست و فیلم با جسارت آنچنان صحنه های خرد شدن عامدانه دست و پای این آدم ها را نمایش می دهد که نیازی به تحلیل وضعیت در مدت زمان کوتاه فیلم نیست. حقیقت در این مستند چنان عریان و شفاف است که "سیاه زخم" را به یکی از کنجکاوی برانگیز ترین فیلم های این دوره از جشنواره سینماحقیقت بدل می سازد.
در بحث مستند گرایی فیلم البته انتقاداتی وارد است. به عنوان نمونه در حالی که برخی صحنه های فیلم با دوربین تلفن همراه تصویربرداری شده، وجود تصاویری از دوربین مداربسته بیمارستان شبهه برانگیز است. موضوع فیلم درباره یک عمل خلاف قانون است که در دادگاه به محکومیت قضایی هم منجر شده، اما تصاویری مثل دوربین مداربسته بیمارستان اندکی به مستندگرایی محض فیلم ( به عنوان استراتژی که ظاهرا از ابتدا برای این فیلم برگزیده شده) آسیب می زند. در اواخر فیلم لحظه هایی وجود دارد که به شکلی آشکار از سوی سازنده اثر میزانسن داده شده و این با ریخت و شمایل "سیاه زخم" که در اغلب لحظات می کوشد خود را یک مستند محض از یک اتفاق واقعی جلوه دهد در تضاد است.
سرنوشت آدم های فیلم که چهار رفیق  و همکار در کشتارگاه هستند از نکات تکان دهنده فیلم است. یکی می گریزد و به آلمان پناهنده می شود. یکی در میانه طرح دعوی و درخواست دیه کنار می کشد و دو نفر دیگر به جرم صحنه سازی و تلاش برای فریب قانون به یک سال زندان محکوم می شوند. پس از آزادی از زندان هم ، فیلمساز که ظاهرا از دوستان نزدیک این چهارنفر بوده سرنوشت آنها را در نقاط مختلف دنبال می کند. که این نکته نیز از نقاط قوت فیلم به شمار می آید. "سیاه زخم" به رغم کاستی های فنی و تکنیکی، از جمله آثار قابل تامل جشنواره امسال است.

« مازیار فکری ارشاد »