. نقدی بر مستند " رافائل " به کارگردانی رشاد بالف

در کنار مستندهای پرزحمت حیات وحش که تولید آن به دلیل در دسترس نبودن سوژه ، سال‌ها طول می‌کشد مستندهای مربوط به موضوعات زیر آبی که در عمق اقیانوس یا دریا می­گذرد نیز به همان اندازه نفس گیر و پر زحمت است . مستند "رافائل" که به بهانه سرگشودن از راز یک کشتی غرق شده در عمق خلیج فارس به آن نقطه عزیمت کرده یکی از این موارد است .
ماجرا به ۵۳ سال قبل در بندر جنوا بازمی‌گردد : در اوج پیشرفت صنایع دریانوردی اروپا ، کشتی باشکوهی به اسم رافائل  با ۲۷۶ متر طول ۳۱ متر عرض ۳۰ طبقه و۷۵۰ کابین و ۱۸ آسانسور توسط ایتالیا روانه دریای مدیترانه می­شود ، اما هزینه سنگین نگهداری کشتی در اوضاع نابسامان اقتصادی ایتالیا که آن زمان درگیر بحران افزایش قیمت نفت بود موجب فروش کشتی ۹۰ میلیون دلاری به ایران به ازای دو میلیون دلار می شود .
با شروع جنگ ایران و عراق و اصابت موشک ، این کشتی از رده خارج می گردد و پس از چند ماه با فرو رفتن در اعماق خلیج فارس تبدیل به آهن پاره ای زنگ زده می شود .
 مستند "رافائل" با نگاهی نوستالژیک ، پس از سالها سراغ این تایتانیک وطنی در زیر دریا می رود تا از سرنوشت اتوبوس دریایی که زمانی صدها گردشگر را در دریا جابجا می‌کرد آگاه شود ، غافل از آنکه طبیعت زخم خورده ی ته دریا حالی بهتر از او ندارد .
فیلم از اینجا زاویه تازه‌ای پیدا می‌کند و با سفر به زیرآب و نشان دادن لاشه کشتی که تبدیل به یک زیستگاه مصنوعی برای آبزیان کف دریا شده چرخه حیات آبزیان را نشانه می رود که با وجود مامنی آرام چون کشتی رافائل، از انرژی امواج و شدت جریانات آب در امان هستند و در حفره ها و دالان های تو در توی آن دور از خطر ، زاد و ولد می کنند .
کشتی رافائل حالا باعث ایجاد سطوح سخت برای زندگی گیاهان و جانوران دریایی از فرشته ماهی و آب سنگ های مرجانی گرفته تا عروس کریستالی ، خرگوش دریایی و طوطی های خار بلند شده  و با پذیرفتن جمع کثیری از آبزیان به درون خود، ذخیره گاهی برای موجودات دریایی در حال انقراض فراهم می آورد .
آهن پاره ای که قرار بود رهسپار کوره های ذوب آهن شود حالا اقامتگاه رازآلود انواع پروانه ماهی های آنتن دار، خفاش ماهی و انواع آبزیان گشته .
 از لحظات جذاب فیلم جایی است که گیاهان دریایی با چسبیدن به کشتی رافائل به عنوان جنسی سخت جهت گسترده شدن در پیرامون شان موفق به تجدید حیات و تکثیر انواع مرجان های نرم و سخت شده اند و هم چنین لحظاتی که سطوح زیرین کشتی و سکوت آرام آن به عنوان یک پرورشگاه، امکان ادامه زندگی به بسیاری از گونه های کم جان دریایی می دهد اما ، تورهای رها شده در دریا که به عنوان بلای جان آبزیان روی کشتی افتاده و ماهی ها را محاصره کرده اند ساز دیگری می زنند .
فیلم با پایانی غیرمترقبه از خارج کردن کشتی رافائل از اعماق دریا و قطعه قطعه کردن آن خبر می‌دهد و طومار عظیمی که حامیان محیط زیست نوشته اند و به عنوان اعتراض به بیرون آوردن رافائل از خلیج در ساحل بندر بوشهر پهن کرده اند، با این پیام که :" زندگی و حیات آبزیان وابسته به این پیکره دریایی است . "
مستند "رافائل" حاصل کار تیم دونفره رشاد و رامتین بالف است که بخش اعظم امور فنی از تهیه ،کارگردانی ،تدوین ،تصویربرداری و حتی گویندگی فیلم را به عهده داشته اند و فارغ از حاشیه رفتن های طولانی ، از ایده تازه و کمتر مطرح شده در حمایت از اکوسیستم دریا و زیستگاه های مصنوعی برخوردار است .

« آذر مهرابی »