رویای فروش فیلم مستند در جشنواره سیزدهم به حقیقت رسید

به گزارش ستاد خبری سیزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت، پژمان مظاهری‌پور مستندساز در یادداشتی که در اختیار ایسنا گذاشته آورده است: «اواخر سال 1394 پنج مستندساز  با نام  مهدی باقری، مونا زاهد، مریم حق پناه، بهروز ملبوس باف  و اینجانب تصمیم می‌گیریم کمپینی با نام – نمایش فیلم مستند رایگان نیست – تأسیس کنیم. هدف این کمپین پایان دادن به نمایش و مبادله رایگان فیلم مستند و ایجاد بازار خرید و فروش فیلم مستند بود.
 
ما پس از سال‌ها تولید انحصاری فیلم مستند در تلویزیون شاهد ساخت فیلم‌های مستند برای پخش در سالن‌های سینما بودیم. در سال 1395 بحث راه‌اندازی شبکه‌های وی او دی جدی‌تر شده و بازاری بالقوه برای پخش مستند پیش‌بینی می‌شد و البته سینمای هنر و تجربه نیز در حال برنامه‌ریزی و تأسیس بود که قرار بود بخشی از پخش‌ها در سالن‌های سینمای کشور به فیلم مستند اختصاص داده شود. پس نیاز بود تا جامعه مخاطب و البته تولیدکننده فیلم مستند عادت نمایش رایگان فیلم مستند را ترک کنند.
 
از آنجا که تولید فیلم مستند بازده اقتصادی نداشت پس تنها سرمایه‌گذار دولت بود که از محل بودجه عمومی کشور مبلغ ناچیزی به این سینما اختصاص می‌داد و البته هنوز هم می‌دهد. و سرمایه‌گذار شخصی به دلیل عدم انتفاع در تولید مستند سرمایه‌گذاری نمی‌کرد و همچنان نیز نمی‌کند. جز در معدود موارد انگشت‌شمار. در سال‌های اخیر شاهد تشکیل جمعیت‌های حمایتی از تولید فیلم مستند هستیم که باز هم بازگشت سود و چرخه اقتصادی ندارد بلکه حاصل کمک اشخاص است به تولید فیلم مستند.
 
پس در این میان به دلیل تورم و بحران اقتصادی و پایین بودن بودجه‌های فیلم مستند در عمل تهیه‌کننده و کارگردان اکثر فیلم‌های مستند یک نفر است و البته در موارد نادر سرمایه‌گذار هم همان یک نفر است.
 
فقدان بازار برای خرید و فروش فیلم مستند، فقدان سرمایه‌گذار برای تولید فیلم مستند و فقدان مخاطبی که برای دیدن فیلم مستند پول پرداخت کند. در عمل فیلم مستند را تبدیل به کالایی بی‌ارزش از منظر اقتصادی می‌کند. مخاطب به راحتی با حضور در جلسه‌های نمایش  فیلم مستند به رایگان فیلم را تماشا می‌کند. تهیه‌کننده و کارگردان به رایگان کپی فیلم را در اختیار تماشاگر می‌گذارد و تلویزیون فیلم مستند را به رایگان پخش می‌کند. پس امکان اتکا به سرمایه‌گذاری و تولید اعتبار اقتصادی توسط فیلم مستند به صفر می‌رسد.
 
 پیش از این نمایش فیلم‌های مستند در جشنواره حقیقت رایگان بود و امسال در دوره سیزدهم جشنواره حقیقت برای اولین بار برای نمایش فیلم مستند بلیت فروخته شد. رویای فروش  فیلم مستند به حقیقت رسید.
 
اما باید توجه داشت که اکنون بعد از سه سال و نیم تلاش در ابتدای راه هستیم. تازه پذیرفته شده که فیلم مستند را به فروش برسانند. اکنون کالای بی‌ارزش تبدیل به کالای با ارزش شده و تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار معنا پیدا می‌کنند. کارگردان هم می‌تواند به فکر حقوق مولف باشد. باید توجه داشت که اول باید کالایی ارزش بیابد و بعد در  پی تقسیم سود حاصل از آن بود. ما برای اولین بار با درآمد مستقیم از فیلم مستند مواجه هستیم. و باید مخاطب شناسی و شناخت بازارهای بالقوه  و همچنین  شیوه‌های پخش برای مخاطبی که می‌خواهد برای نمایش فیلم مستند پول بپردازد طراحی و مشخص کنیم.
 
در بیانیه کمپین نمایش فیلم مستند رایگان نیست به ضرورت فروش فیلم مستند اشاره شد و بیش از یک هزار نفر که در میانشان مخاطبین فیلم مستند هم بودند این کمپین را امضاء کردند.
 
  بیانیه کمپین نمایش فیلم مستند رایگان نیست:
 
فیلم مستند یک اثر فرهنگی فراگیر در جامعه است که به واسطه آن تاریخ و هویت هر ملتی مشاهده و روایت می‌شود. سینمای مستند در تعامل و هم‌زبانی مناسب بین فیلمساز و سرمایه‌گذار کارایی ذاتی خود را برای مخاطب آشکار می‌کند.
 
دولت‌ها در بستر توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در نقش رقیب با تولیدکنندگان آثار مستند وارد نشده و همواره نقش حمایتی خود را با وضع قوانین و ایجاد بازار مناسب برای آثار هنری ایفا می‌کنند.
 
در ایران دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی تغذیه می‌کنند خواسته و ناخواسته با مستند و مستندساز رفتاری تحمیلی و غیرمنصفانه دارند. در شرایط موجود مستندسازان غالباً مجبور به امضای قراردادهایی بدون در نظر گرفتن حق پخش می‌شوند.
 
در پخش و باز پخش و استفاده از فیلم‌ها در رسانه‌ها و مراکز علمی و آموزشی حق پخش وجود ندارد. جشنواره‌های مستند به بهای جذب مخاطب از خیر فروش بلیت گذشته و نمایش فیلم مستند را به ناگزیر رایگان برگزار می‌کنند. متأسفانه در چنین شرایطی آثار برگزیده نیز در پخش‌های رسمی با برچسب رایگان به مخاطب عرضه شود.برای محاسبه حق پخشِ متناسب با نوع پخش و نوع استفاده از فیلم مبنایی وجود ندارد.  شیوه‌های موجود در درازمدت بر تولید،کیفیتِ آثار و ذائقه مخاطبان نیز اثر سوء خواهد داشت.
 
با توجه به تحولات سال‌های اخیر در کیفیت و ظرفیت نمایش آثار مستند،امید مستندسازان به فروش و نمایش فیلم‌هاست تا از طریق بازار ایجاد شده بتوانند بخشی از اعتبار ساخت فیلم‌های بعدی خود را تأمین و از محل همین درآمد، هزینه‌های مربوط به زندگی خود را تأمین کنند.
 
   ما به عنوان جمعی از مستندسازان،تهیه‌کنندگان فیلم مستند،سهامداران،صاحبان فیلم‌های مستند  ،عوامل تولید فیلم مستند،هنرمندان و فعالان فرهنگی و رسانه‌ای از سازمان سینمایی کشور می‌خواهیم که:  
 
1- جهت تأمین حق و حقوق مادی و معنوی فیلم مستند و مستندساز،ساز و کاری قانونی تدارک دیده شده و در  پخش فیلم‌های مستند،برای هر پخش حقوقی مادی برای صاحبان آثار در نظر گرفته شود.
 
  2  - ایجاد قوانین الزام‌آور و تعیین حقوق مناسب پخش در شکل‌گیری رسانه‌های جدید و دیگر استفاده‌کنندگان فیلم مستند  همچون مراکز دانشگاهی ،علمی،تحقیقاتی و سازمان‌های دولتی،عمومی و خصوصی.
 
  3 - تدوین آیین‌نامه اجرایی جهت در نظر گرفتن حق پخش  در تمامی جشنواره‌ها،سمینارها،برنامه‌های فرهنگی و دیگر برنامه‌هایی که در آن فیلم مستند پخش خواهد شد.
 
با پیوستن به کمپینِ « نمایش فیلم مستند رایگان نیست » مستند و مستندساز را یاری کنید.   
                                                                                                                                  اسفند ماه  1394
 
در پایان تأکید می‌کنم که اول باید شرایط برای فروش فیلم مستند مهیا شود و مستند تبدیل به کالایی صاحب ارزش اقتصادی شود پس از آن کارگردان و تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار هریک بر مبنای قانون حقوق خود را مطالبه کنند.»