روایت هجوم

تشدید، دامنه دار شدن و شدت یافتن جنگ داخلی در سوریه از دیدگاه های متفاوتی ظرفیت تحلیل و واکاوی دارد و فرو ریختن سقف آرامش و امنیت شهروندان و آوار این فروپاشی پیامدهای اجتماعی، سیاسی و مذهبی گسترده ای را به دنبال داشته است. از سوی دیگر، ریشه دواندن گروه های افراطی اسلام گرا در سالهای اخیر که با سود جستن از منجلاب ناآرامی در پی کسب منافع هستند و به تشدید اختلاف های مذهبی و قومی و ارایه چهره ای تحریف شده، مخدوش و هراس انگیز از آیین و مذهب دامن می زنند تنها یکی از مصائب جنگ داخلی در مناطق مسلمان نشین است که تاثیرات منفی آن به سرعت در جوامع دیگر گسترش یافته و بر تغییر نگاه و قضاوت ساکنان دیگر سرزمینها در خصوص انگاره های مذهبی تاثیر گذار است.
 شام آخر با تکیه بر این وجه از پیامدهای جنگ داخلی در سرزمینی که اسلام دین رسمی اش محسوب می شود موقعیت مکانی روایت مستند خود را شهری قرار داده که مسیحیان اکثریت اجتماع ان را تشکیل می دهند تا از این منظر دیدگاهی در مقابل نظریه تفرقه افکن افراط گرایی اسلامی ترسیم کند و به توصیف جامعه ای شهری بپردازد که بر پایه تعامل مسیحیان و مسلمانان رشد یافته است. «معلولا» یکی از مناطق مسیحی نشین سوریه است که مدتی به اشغال نیروهای موسوم به دولت اسلامی درآمد. ارایه تصویری از شهر به اشغال درآمده، به وجود آمدن هسته های دفاع مردمی و تلاش برای آزادسازی شهر موضوع اصلی اثر است و فیلمساز به بهانه آن به ارتباط و تعامل میان مسیحیان و مسلمانان در شهر و شرایط تحمیل شده بر جامعه مسیحی نشین معلولا در زمان اشغال نیز می پردازد.
راوی که خود شهروندی سوری و ایرانی تبار است پس از آزاد سازی به شهر رفته است و ضمن دیدار با خانواده های شهدا و مبارزان آزادی شهر نه تنها به تکوین دیدگاه گفتگومحور فیلم در ارتباط با چگونگی اشغال شهر، شیوه برخورد شورشیان با اهالی و روند آزادسازی شهر کمک می کند بلکه در لایه ای دیگر، به بازنمایی ریشه دار بودن اعتقادات مذهبی، مذموم انگاری خشونت و نیز احترام متقابل میان مذاهب در منطقه مورد بررسی می‌پردازد. فیلمساز سعی کرده تا مجموعه متنوعی از ساکنان مسیحی شهر را در مقابل دوربین بنشاند. از مردم عادی و خانواده های شهدا تا ریاست شورای شهر، کشیش و راهبه های کلیسا و نیروهای امنیتی- نظامی. او از دریچه بازتاب گفتگوی راوی با آنان دیدگاه نظری و تحلیلی فیلم را در خصوص نقد خشونت طلبی و دین ستیزی گروه های افراطی به ظاهر مسلمان سامان می دهد.
نظام روایی فیلم به تدریج و با توجه به درونمایه محوری اش گسترش می یابد و به عنوان مقدمه با ذکر اطلاعاتی در خصوص قدمت تاریخی شهر و پیشینه آیین مسیحیت در آن، زبان محلی ساکنان، تلاش مسلمانان در کنار همشهریان مسیحی برای حفظ زبان بومی و آرامش حاکم بر زندگی مسیحیان و مسلمانان شهر در زمان پیش از جنگ، مخاطب را با مجموعه ای از اطلاعات در آستانه موضوع اصلی اثر قرار می دهد. شام آخر به لحاظ تصویری نیز سعی کرده تا همپای گفتگوها به مناطق مختلف شهر از کوچه و خیابان تا کلیسا سر بزند و با استفاده از تصاویر آرشیوی ، در پوسته ظاهری خود میزان ویرانی و صدمه وارد شده به ابنیه تاریخی و به ویژه مکان های مذهبی شهر اشغال شده را مورد تاکید قرار دهد و در عمق، به مخدوش ساختن چهره مذهب در بی سامانی جنگ داخلی می پردازد . یکی از موضوعات مورد تاکید فیلمساز، مساله ربوده شدن راهبه های کلیسای معلولا توسط شورشیان، پیامدهای آن و خاتمه ماجرا است. موضوعی که پیکارجویان سعی داشتند از آن به عنوان ابزاری برای تبلیغ ایدئولوژیک بهره برند.
دیدگاه حاکم بر فیلم سعی دارد نگاهی متعادل را نسبت به موضوع مورد بررسی خود حفظ کند و همان طور که از فداکاری های شهروندان می گوید از همکاری بخشی از ساکنان با نیروهای اشغالگر که تحت تاثیر باورهای ایدئولوژیک و وعده های آنها  قرار گرفته بودند و با ارایه اطلاعات ،خواسته یا ناخواسته جان همشهریان دیروز خود را در معرض خطر قرار دادند نیز حرف می زند. اما وجه غالب اثر، برجسته ساختن تلاش خانواده ها و جوانان برای دفاع از اعتقادات و سرزمین در مقابل هجوم خشونت طلبی و افراطی گری است و  تاکید دوربین بر صحنه های ویرانی کلیسا، شعارهای نوشته شده بر دیوار که با صراحت از کشتار مسیحیان و دیگر گرایش های اسلامی می گوید و استفاده از تصاویر آرشیوی مربوط به زمان اشغال در همین مسیر حرکت می کند.
فیلم در فرجام خود به نحوه آزادسازی شهر، تبادل راهبه های گروگان گرفته شده با نیروهای شورشی به اسارت در آمده و بازگشت زندگی به میان کوچه های شهر می پردازد و تاکید می کند که ویرانی مذهبی- اعتقادی و سعی در مخدوش ساختن تصویر بازتاب یافته از هویت مذهب در دیگر جوامع بسیار مخرب تر از ویران گری فیزیکی است. هدفی که با توجه به ریشه دار بودن انگاره های مذهبی و به ویژه مقاومت جامعه مسیحیت حاکم بر معلولا ناکام ماند اما هر روز در نقاط دیگری ریشه می گستراند.