یادداشتی بر مستند «آناهید» به کارگردانی حمیدرضا علیپور

«آناهید» یک مستند شخصیت‌محور است که زندگی روزمره و فعالیت‌های زنی ساده و سختکوش از ارامنه ساکن روستایی نزدیک اصفهان را به تصویر می‌کشد. همه تمرکز فیلم روی همین شخصیت و چالش‌های فردی او در محیط کوچک روستا و ارتباطش با همسایه‌ها و سایر اهالی است. زنی که به‌تنهایی نقش یک کنش گر اجتماعی را ایفا می‌کند و علاوه بر رسیدگی به کلیسای کوچک روستا، بسیاری از فعالیت‌های مدنی و اجتماعی را نیز به جریان می‌اندازد و با وجود تمام کمبودها و محدودیت‌های محیط فقیرانه پیرامونش، در نهایت موفق می‌شود با روحیه مثبت‌اندیش و شخصیت فعال و مهربانش، تأثیری پردامنه و مثبت روی زندگی همسایه‌هایش بگذارد و سرمنشأ حرکت‌هایی ارزشمند در روستا شود.
فیلم با نمایی هوایی در معرفی روستا شروع می‌شود و از همان ابتدا چشم‌انداز کاملی از محیط کوچک و خلوت پیش چشم مخاطب می‌سازد. روستایی ساده با خانه‌هایی خالی از هر گونه تجمل و تزئینات اضافه‌ای، با مردمانی قانع که زندگی‌شان با کار و کوشش و صبر و قناعت گره خورده است. در چنین میطی، آناهید با مهربانی و انرژی مثبتش سعی می‌کند سلسله‌جنبان جریان‌هایی مردمی شود و به آدم‌های اطرافش امید و شادی هدیه دهد. منش انسانی و مهربانی‌های ساده او، در تیمار سگ ولگردی که جلوی درِ خانه‌اش پرسه می‌زند و عادت کرده غذایش را از دست آناهید بگیرد یا مهمانی کوچکش با قهوه و کیک خانگی و اشتیاقش از دیدن سرسبزی گلدان‌های همسایه، بازتاب می‌یابد. و همین جلوه‌های کوچک زندگی، در واقع نوعی سبک نگاه به هستی را نشان می‌دهند که حتی در شرایط فقیرانه و بدون ریخت و پاش هم می‌توان شادمانی را تکثیر کرد. سختکوشی و عزم و اراده فردی این بانوی ارمنی، در خدمتش به کلیسا و برنامه‌ریزی‌اش برای تهیه ناقوس آشکار می‌شود و هرچه فیلم جلوتر می‌رود بیشتر متوجه اهمیت کارهای او می‌شویم. او با این‌که بودجه و حمایت رسمی ندارد، پا پس نمی‌گذارد و دنبال راهکارهایی برای بهتر شدن اوضاع است.
دوربین مثل یک همراه و معاشر صمیمی همه‌جا پا به پای شخصیت اصلی پیش می‌رود و به مخاطب این احساس را منتقل می‌کند که گویی در تمام مراحل در صحنه و کنار آناهید حضور دارد. با تغییر فواصل و جابجایی نقطه استقرار، دقایقی از فیلم به تماشای آناهید در حین انجام کارهای روزمره اختصاص داده شده، و گاهی این‌گونه به نظر می‌رسد که حضور دوربین فراموش می‌شود. شاید مهم‌ترین پیام فیلم این باشد که شادی از درون می‌آید، چون زندگی آناهید نشانه‌های روشنی از شادمانی ندارد و بهانه‌ای برای سرخوشی به چشم نمی‌خورد. یک خانه ساده و مردی ساکت و همسایه‌هایی که هر یک درگیر مسائل روزمره خودشان‌اند و کلیسایی محقر، همگی نشان از ملال و محدودیتی دارند که می‌تواند نقطه شروع افسردگی و ناامیدی باشد ولی شخصیت گرم و مثبت‌اندیش آناهید در دل این موقعیت معمولی هم بهانه‌هایی برای شادی و ستایش زندگی پیدا می‌کند و علاوه بر سختکوشی همیشگی‌اش، هرجا فضایی فراهم است درباره باورها و تجربه‌های شخصی‌اش نیز حرف می‌زند. حرف‌هایی که همگی بار مثبت دارند و از ایمان و عشق سرچشمه می‌گیرند. چه برداشت‌های مذهبی و چه عقاید انسانی و تجربه‌های فردی.
«آناهید» مستند ساده و روانی است که همه دارایی و انرژی‌اش را مدیون شخصیت اصلی‌اش است. فیلم همان‌طور که با نمایی هوایی از چشم‌انداز کلی روستا شروع شده بود با نمایی مشابه هم ختم می‌شود و این فکر را در ذهن مخاطب باقی می‌گذارد که در چند روستای دورافتاده این سرزمین مردان و زنانی مثل آناهید مشغول کار و فعالیت‌اند که در فضای آشفته و هیاهوی روزمره جامعه، هرگز از افکار و احساسات و تجربه‌های‌شان باخبر نمی‌شویم. مردان و زنانی که قهرمان‌های زندگی روزمره‌اند و شاید مرور سبک زندگی‌شان پیشنهادهایی متفاوت برای شهروندان خسته جامعه مدرن به همراه داشته باشد.
 
شاهین شجری‌کهن